Week van de Duurzaamheid 8 t/m 14 oktober 2023

Zorg voor de schepping gaat ons allen aan. In Nederland zijn er al vele
Groene Moskeeën, Kerken en Synagogen die zich inzetten voor een
duurzame wereld.

In de Week van de Duurzaamheid willen wij groene gebedshuizen uitnodigen
om samen een activiteit te organiseren die jullie omgeving een beetje
duurzamer maakt.

Je kunt denken aan: buurt clean-up – workshop vegetarisch koken – kledingruilbeurs –
begin een moestuin – maak een kunstwerk van grofvuil – hulp bij reparaties –
inspiratiesessie religieuze bronnen & duurzaamheid – plant een boom.

Meld je idee aan via info.geloveninsamenleven@gmail.com en stuur na afloop
foto’s en het aantal mensen dat heeft meegedaan met de actie.

De activiteit waar zo veel mogelijk mensen aan hebben meegedaan vanuit moskeeën,
kerken en wellicht ook andere religieuze en niet-religieuze gemeenschappen,
wint een cadeaubon van de biologische supermarkt Ekoplaza t.w.v. €250,- om
te besteden aan een biologische maaltijd voor deelnemers.

Lees ook de flyer

Week van de Duurzaamheid 8 t/m 16 oktober 2021

Zorg voor de schepping gaat ons allen aan. In Nederland zijn er al vele Groene Kerken en Moskeeën die zich inzetten voor een duurzame wereld. In de Week van de Duurzaamheid willen wij kerken en moskeeën uitnodigen om samen een activiteit te organiseren die onze omgeving een beetje duurzamer maakt.

Je kunt denken aan: buurt clean-up – workshop vegetarisch koken – kledingruilbeurs – begin een moestuin – maak een kunstwerk van grofvuil – hulp bij reparaties – inspiratiesessie religieuze bronnen & duurzaamheid – plant een boom.

Meld je idee aan via info@geloveninsamenleven.nl en stuur na afloop foto’s en het aantal mensen wat heeft meegedaan met de actie. De activiteit waar zo veel mogelijk mensen aan hebben meegedaan vanuit kerken, moskeeën en wellicht ook andere religieuze en niet-religieuze gemeenschappen, wint een cadeaubon van de biologische supermarkt Ekoplaza t.w.v. €150,- om te besteden aan een biologische maaltijd voor deelnemers.

Levensbeschouwelijke en religieuze tradities

In Vrijheid Verbonden en de Raad van Kerken hebben in juni 2021 een digitaal boek gepubliceerd met beschouwingen over de bijdragen vanuit diverse tradities aan de universele mensenrechten. Het gaat om artikelen vanuit het jodendom, het christendom, de islam, het humanisme, het hindoeïsme en het boeddhisme. De redactie was in handen van Fred van Iersel en Bikram Lalbahadoersing. Minister Ollongren verzorgde het voorwoord. Dat laatste geeft al aan hoeveel waarde onze regering hecht aan een inbreng vanuit deze levensbeschouwelijke en religieuze tradities. Deze publicatie is van groot belang voor het werk van GIS, juist omdat discriminatie basis van etniciteit, religie en gender in strijd is met menselijke waardigheid en mensenrechten.

Menselijke waardigheid
De schakel tussen de verschillende levensbeschouwelijke en religieuze tradities enerzijds en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens bestaat uit de idee van menselijke waardigheid. Deze rechten krijgen gestalte in wet- en regelgeving. Waar de universele verklaring vooral een normatief karakter heeft, heeft de wet- en regelgeving juist een juridisch karakter. Daar komt het ook aan op de handhaving. De invalshoek van de menselijke waardigheid biedt meer ruimte om de eigen verantwoordelijkheid voor de samenleving te agenderen. Het boek vestigt zodoende de aandacht op het hart en de ziel van de wet- en regelgeving.

Een grond onder menselijke waardigheid?
Maar waarop is de idee van menselijke waardigheid gebaseerd? Is het toevallige uitkomst van de menselijke geschiedenis? Of was het altijd al (verborgen) aanwezig in de natuurlijke orde? Veel godsdiensten zullen die waardigheid herleiden tot het goddelijke of God. Het boek laat al die opvattingen ook zien. De verschillende opvattingen zijn verbonden met diverse seculiere en religieuze tradities, inclusief de bijbehorende verhalen, rituelen, gemeenschappen en praktijken.

Woorden en daden
Het boek ‘menselijke waardigheid en mensenrechten’ besteedt ook aandacht aan de praktijken van levensbeschouwelijke en religieuze tradities. Het lijkt alsof de meest harde schendingen van die waardigheid wat buiten beschouwing blijven. Juist daar schuurt het als het gaat om de rechten van vrouwen, mensen met beperkingen, lhbti-plussers, etnische en religieuze minderheden. Let wel, deze uitingen zijn zeker niet voorbehouden aan religieuze tradities, maar ze schuren juist daar omdat ze de morele lat zo hoog leggen.

Geloven in Samenleven wil op 2 september en 4 november aandacht besteden aan discriminatie van religieuze minderheden in Nederland. We zetten heel praktisch in, dus bij de ervaringen van discriminatie, bedreigingen en geweld. De vraag is hoe religieuze gemeenschappen elkaar in dergelijke situaties kunnen ondersteunen.

Een uitgebreide versie van deze bespreking is elders gepubliceerd.

Begin 2021 is de website Groene Moskeeën geopend. De initiatiefnemers zijn de Islamitische Stichting Nederland (Diyanet), Kerk in Actie en Tear. Daarmee is de website zelf al een prachtig voorbeeld van interreligieuze samenwerking. Wie even verder zoekt zal ook ontdekken dat deze nieuwe website enige gelijkenis vertoont met die van Groene Kerken. De tijd is blijkbaar nog niet rijp voor één website, maar dit is wel een mooi begin.

Het streven naar groene moskeeën en groene kerken is een goed voorbeeld van praktisch geloven. We kunnen wel pleiten voor een goed Nederlands klimaatbeleid of voor sterke internationale klimaatafspraken, maar dat kan niet zonder een kritische blik op de ecologische voetafdruk van het eigen huishouden, de moskee of de kerk. Het is een kwestie van ‘practice what you preach’. Beide website reiken nuttige tips aan voor wie wil.

De organisatie Initiatives of Change NL heeft het thema ‘geloven in groen’ opgepakt. Het leidde tot een unieke samenwerking tussen kerken, moskeeën en tempels in Den Haag. Een twintigtal gebedshuizen kwam letterlijk bij elkaar over de drempel. De deelnemers vertelden waarom ze hadden gekozen voor een duurzame energiehuishouding. De gemeente Den Haag zorgde voor analyses van de energiehuishouding van de gebedshuizen. Gedurende twee jaar wisselden de gebedshuizen allerlei ervaringen en tips uit: isolatie, subsidies, groene energie, verwarmingsinstallaties, afval, tuinen etc. Een prachtig en inspirerend voorbeeld van interreligieuze samenwerking en van samenwerking tussen overheid en religieuze instituties.

Voldoende ideeën om aan de slag te gaan in de eigen plaats, moskee of kerk!

Het gehele archief van het tijdschrift Begrip Moslims-Christenen, dat van 1974 tot 2016 werd uitgegeven, is gedigitaliseerd en toegankelijk gemaakt. Deze mega-databank is voor iedereen te raadplegen via www.archiefbegripmoslimschristenen.jouwweb.nl.

Betrouwbare informatie
Begrip was gedurende decennia een toonaangevend blad in Nederland op het terrein van interreligieuze dialoog. Het blad is gestopt, maar de behoefte aan betrouwbare informatie op het terrein van islam en christendom en dialoog en samenwerking tussen moslims en christenen bleef. De redactie besloot daarom alle uitgebrachte nummers van Begrip op een website te plaatsen. Daarmee wordt een omvangrijke hoeveelheid informatie voor een breed publiek digitaal toegankelijk.

Belicht vanuit beide tradities
Het archief wordt van harte aanbevolen bij iedereen die geïnteresseerd is in islam en christendom en in ontmoetingen tussen moslims en christenen. Ook voor onder meer politici, journalisten, docenten en studenten is het archief een handige vraagbaak. Tal van onderwerpen uit beide godsdiensten passeren er de revue, vaak belicht vanuit beide tradities: vasten, bedevaart, bijbel, koran, barmhartigheid, medische ethiek, humor, feminisme, jongeren, mystiek, schuld en vergeving, rouw, seksualiteit, enz.

Het bovenstaande is in samenvatting overgenomen van de Raad van Kerken. Het archief is echt een aanrader voor mensen die zich verder willen verdiepen. Wijlen Jan Post Hospers was ook nauw betrokken bij Begrip. Alleen al om die reden plaatsen we deze aankondiging

Op bijgaande foto de redactie van Begrip tijdens de laatste redactievergadering met staand v.l.n.r. Nico Landman, Alper Alasag, Ton Crijnen, Hans Haafkens, Simon Lambregs en Berry van Oers. Zittend v.l.n.r. Esther Struikmans, Piet Reesink en Gé Speelman.

Een gebedshuis heeft zowel letterlijk als figuurlijk een drempel voor relatieve buitenstaanders. Het vergt enige vrijmoedigheid om als christen een moskee binnen te gaan, als moslim een synagoge te bezoeken, enzovoorts. GIS organiseerde in 2020 een bijeenkomst met de titel Over de drempel. Elk gebedshuis kent zijn eigen gemeenschap van mensen met eigen gewoonten, rituelen of woordgebruik. De onderlinge verschillen lijken groot, tussen en binnen de tradities. Desondanks leeft er niet alleen de wens om onderling samen te komen, maar vindt die samenwerking daadwerkelijk plaats. Deze bijdrage is bedoeld als handreiking aan moskeeën, kerken en synagogen om de drempel over te gaan.

De ervaringen van het OJCM
Het Overlegorgaan van Joden, Christenen en Moslims, OJCM, heeft al meer dan tien jaar ervaring met de onderlinge samenwerking. De deelnemers waren en zijn bereid om elkaar te ontmoeten zonder te oordelen over de denkbeelden, de gewoonten, de geschiedenis of het gedrag van de ander. Eerst zien, vragen en luisteren. Dat vraagt geduld, vriendelijkheid en openheid. Pas gaandeweg kwam de vraag naar samenwerken op tafel. Die vraag ontstond vooral rond gewelddadige acties tegen moskeeën en moslims, synagogen en joden, kerken en christenen, niet alleen in eigen land maar ook wereldwijd. De ervaring leert dat conflicten en geweld elders ook invloed hebben op de verhoudingen in Nederland. Dan kan het lastig worden, omdat de visies en loyaliteiten uiteen kunnen gaan. Maar als je het met elkaar weet uit te houden, dan gebeurt er wel iets moois. Pas als het vertrouwen in de praktijk gegroeid is, kunnen de lastige vragen besproken worden. Dan kun je in alle openheid spreken over bijvoorbeeld de betekenis van de stad Jeruzalem voor joden, christenen en moslims, zoals het OJCM doet.

Maar wat kunnen moskee, kerken, synagogen en kerken met deze ervaring in de eigen plaats of wijk?

Vijf stappen
Samenwerking is in alle opzichten mensenwerk. Grote idealen zijn niet voldoende. Het gaat ook om kleine stappen. Dat geldt zowel op landelijk als op lokaal niveau. Het begin ligt altijd bij gedreven en geduldige mensen.

De eerste stap kan heel simpel zijn. Een kaartje, een brief of een presentje ter gelegenheid van een religieuze gedenk- of feestdag van de ander. Gewoon laten merken dat je weet dat die dag (of periode) van bijzondere betekenis is voor de ander. Geweld tegen gelovigen of gebedshuizen – dichtbij of ver weg – kan een reden zijn om te laten weten dat je meeleeft. Het gaat om kleine gebaren die op zich waardevol zijn, ook als er geen vervolg of reactie op komt. Maar die kleine gebaren kunnen ook leiden tot volgende stappen.

De tweede stap gaat wat verder, namelijk de deelname aan een open bijeenkomst van een ander gebedshuis in de omgeving. Kies geen bijeenkomsten die gericht zijn op de overdracht van geloofswaarheden, zoek liever de meer maatschappelijke thema’s. Toon interesse in wat de ander aanbiedt. Liever niet massaal, met enkele mensen is voldoende. Blijf bescheiden, voer niet het hoogste woord en wees attent op mogelijke vervolgcontacten. Ook dit is een klein gebaar zonder veel te verwachten van de respons van de ander.

De derde stap is het uitnodigen van mensen uit een ander gebedshuis om op bezoek te komen. Het kan puur gaan om kennismaken, zoals je je buren uitnodigt. Maar het kan ook in de vorm van een inhoudelijk programma. Kies niet meteen de moeilijke onderwerpen die meteen alle tegenstellingen bloot leggen. Dat werkt meestal averechts. Kies een onderwerp dat veel mensen raakt. Hoe gaan we om met de eenzaamheid, armoede, zwerfafval … in onze omgeving? Ook het uitnodigen voor een maaltijd past in dit kader, maar let dan wel op de specifieke spijswetten. Deze derde stap maakt je kwetsbaar, omdat je afhankelijk bent van de respons van anderen. Je uitnodiging kan afgeslagen worden.

De vierde stap markeert de overgang van incidentele gebaren naar samenwerking, Best Practices. Je kunt wat samen doen rond dodenherdenking, Bevrijdingsdag, koningsdag of prinsjesdag. Je kunt ook een serie informatieve bijeenkomsten rond voedsel, klimaat of relaties organiseren. Het accent dient echt te liggen op de uitleg van de eigen gewoontes en het bevragen van elkaar, geen scherpe debatten, laat staan oordelen. In dit kader past ook het samen deelnemen (of oprichten) van een voedselbank of het samen oprichten van een team Bruggenbouwen, Trainingen.

Pas als al doende het wederzijds vertrouwen gegroeid is, kan overwogen worden om de moeilijke onderwerpen te bespreken. Deze kunnen een theologisch, een ethisch of een politiek karakter hebben. Soms zal er sprake zijn van een common ground en soms zal het een kwestie zijn om te leren leven met verschillen. Juist rond deze vijfde stap is de kwetsbaarheid groot, omdat ze ook kan leiden tot teleurstellingen, in de ander en in je zelf.

Lef en geduld
De kunst is om zowel het lef als het geduld te hebben om kleine stappen te zetten. Niemand eist van je om tot en met die vijfde stap te gaan. Soms leiden de eerste stappen al tot blijvende vriendschappen, over de grenzen van de religieuze verschillen heen. Vriendschappen waarbinnen samen gevierd en gerouwd en herdacht en verwacht wordt.

De foto is ontleend aan een boek van Jeffrey Haynes: An Introduction to International Relations and Religion (2007). Het plaatje geeft uitdrukking aan de wereldwijde presentie van religie.